Nhật Bản có tỉ lệ dân số già hoá cao, và xu hướng này đã được cảnh báo trong nhiều năm qua. Nếu tiếp tục duy trì tình hình phát triển dân số như hiện tại, các chuyên gia dự báo rằng lực lượng lao động của Nhật Bản sẽ chỉ còn chiếm khoảng 2/3 tổng dân số vào năm 2060, gây ra tổn thất nặng nề cho nền kinh tế, cũng như gánh nặng an sinh xã hội sẽ kìm hãm sự phát triển của thế hệ trẻ nói riêng cũng như của nước Nhật nói chung.
生産年齢人口（グラフの緑）の１９５０年と現代、そして未来の推移を見れば、終戦直後の超人手不足よりマシであり、あの時代すら設備投資によって生産性向上を計り、人手不足をカバーし所得もあがりました。
AIで人の仕事が奪われるとかいう議論のある今、人手不足をカバーするものはあり移民はご法度 pic.twitter.com/RCV6r8DVeT— 彩瀬 潤＠政府赤字は国民黒字 (@pixl_jasa) November 4, 2018
Để giải quyết vấn đề hiện thời và cải thiện tương lai không mất tốt đẹp mà Nhật Bản phải đối mặt, những năm gần đây chính phủ Nhật đã nới lỏng các chính sách cho người nước ngoài sinh sống và làm việc tại Nhật Bản, để bù đắp sự thiếu thốn lực lượng lao động. Tuy nhiên, có một thực tế đang diễn ra là rất nhiều du học sinh nước ngoài đến Nhật Bản học tập và tốt nghiệp từ các trường tiếng, trường cao đẳng, trường nghề của Nhật lại không thể tìm được việc làm tại Nhật. Lý do vì sao và cần có biện pháp gì để khắc phục, mời bạn đọc bài viết dưới đây.
1.61倍？何の数字だろう？｜有効求人倍率について正しく知って転職に活かそう！ https://t.co/FfR1MXTgeY pic.twitter.com/2x1mXHRLVo
— 駆け出し管理職たかしゃん (@takashan5) October 14, 2019
Hơn 70% doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Nhật được xác định đang phải đối phó với tình trạng thiếu nhân lực, hoặc đã cảm nhận được những khó khăn do không đủ nhân viên. Năm 2018 cũng đã chứng kiến “tỷ lệ số tin tuyển dụng hiệu lực tính trên đơn vị công ty” lên đến 1.61 lần, cao hơn rất nhiều so với năm 2009 sau khủng hoảng Lehman và con số này không ngừng tăng qua từng năm.
【看護師の7割が「辞めたいと思ったことある」】
医療系の労働組合が3万人以上の看護師に聞いた調査では、7割以上が「辞めたいと思ったことがある」と回答。
理由は「人手不足で仕事がきつい」など。
医療現場の厳しい実状を語るデータの一つです。#クロ現プラスhttps://t.co/zHL7gjYMPz pic.twitter.com/8iPL5HxpH8— NHK「クローズアップ現代＋」公式 (@nhk_kurogen) October 16, 2019
Ngành dịch vụ ăn uống tại Nhật là một trong những ngành đang lâm vào tình trạng thiếu nhân lực trầm trọng. Không chỉ vì người Nhật mới tốt nghiệp không muốn làm việc trong ngành này, mà còn vì những người hiện đang làm công việc trong các nhà hàng, quán ăn đều phải làm dài tiếng vì thiếu người. Hơn nữa, đặc thù công việc khá cực nhọc và đòi hỏi đối ứng khách hàng nên tỉ lệ nghỉ việc giữa chừng rất cao, lên đến 30%, cao hơn 15% so với những ngành nghề khác. Càng thiếu người thì nhân viên hiện hữu càng phải làm thêm giờ và đảm đương nhiều nhiệm vụ hơn, đến mức không chịu nổi hoặc tìm được việc tốt có lương bổng tốt hơn thì chuyển việc, vòng luẩn quẩn này khiến các công ty trong ngành dịch vụ ăn uống càng gặp nhiều khó khăn hơn vì còn mang tiếng là “công ty đen”.
先月末時点で約２３０店舗が時短営業実験を行なっている セブンイレブン は、
来月、１１月１日から
フランチャイズ加盟の８店舗で時短営業を本格的に開始すると発表。
最も長いところで、午後１１時〜翌朝７時まで閉店。
再来月以降も時短営業店は増えるそう。
ガイドラインも制定#LiveNewsα pic.twitter.com/v74bMaf242
— Yuuiti Iwasaki (@YuuitiIwasaki) October 22, 2019
Ngành kinh doanh cửa hàng tiện lợi cũng là một nạn nhân của tình trạng thiếu nhân lực. Giống như ngành dịch vụ ăn uống, giờ đây tại các conbini (cửa hàng tiện lợi) hầu hết do nhân viên bán thời gian phụ trách, số lượng nhân viên chính thức đếm trên đầu ngón tay và thường giữ vị trí quản lý hoặc … “hứng” phàn nàn của khách hàng. Thiếu nhân viên khiến nhiều chuỗi cửa hàng quyết định ngưng mở cửa vào ban đêm hoặc rút ngắn thời gian hoạt động của của một số cửa hàng, như Seven Eleven, Family Mart v.v.
Hiện nay, số lượng người nước ngoài làm việc tại Nhật ngày càng tăng cao và không khó để bạn bắt gặp một vài gương mặt người nước ngoài chạy bàn, đứng quầy tính tiền hay trực điện thoại tại các nhà hàng, khách sạn, cửa hàng tiện lợi, văn phòng công ty v.v. Nhu cầu tuyển người nước ngoài ngày càng tăng cao, thậm chí có một số vị trí công việc không đòi hỏi phải biết tiếng Nhật.
留学生の日本就職最多2.5万人 18年、アジアが95% https://t.co/G7AQ6OstaC
— 日本経済新聞 電子版 (@nikkei) October 23, 2019
Dù vậy, du học sinh người nước ngoài tại Nhật vẫn gặp không ít khó khăn khi tìm kiếm một công việc ổn định ở Nhật Bản. Theo Cục Quản lý xuất nhập cảnh, trong năm 2018, đã có 25.942 du học sinh chuyển đổi tư cách cư trú của mình sang tư cách cư trú đặc định “đang tìm việc làm” để có thể ở lại Nhật hợp pháp để tham gia vào cuộc chiến vì việc làm. Con số này tăng hơn 5000 người (tương đương 15,7%) so với năm ngoái, gấp 2 lần so với 5 năm trước, tăng liên tục trong 8 năm và là con số tăng cao nhất từ năm 1992 đến nay. Trong số này có 10.886 người Trung Quốc, 5244 người Việt Nam, 2934 người Nepal và 1575 người Hàn Quốc. Du học sinh chuyển đổi tư cách để tìm việc ở Nhật có đến hơn 95% là công dân các nước châu Á.
【#人材業界ニュース】
パソナグループ
外国人留学生に特化した就職イベント「JOB博」実施#パソナグループ外国人留学生向けの就活支援は喫緊の課題だ 留学生増加でも3割しか日本で就職できない | 就職四季報プラスワン – 東洋経済オンライン https://t.co/v91k0TT3Tc @Toyokeizaiより
— 人材業界就活【20卒・21卒】 (@jinzai_shusyoku) April 26, 2018
Tuy nhiên, theo công bố của Bộ Văn Hoá Nhật Bản vào tháng 2 năm 2019, có 64% du học sinh người nước ngoài trên tổng số du học sinh mong muốn ở lại Nhật Bản làm việc, nhưng chỉ có 31% trong số này được được cấp tư cách lao động. Điều này đồng nghĩa với việc cho dù có nguyện vọng làm việc cho một công ty Nhật ở Nhật đi chăng nữa, thì chỉ khoảng 2/3 số du học sinh có thể thực hiện được dự định nghề nghiệp của mình.
審査の厳格化は、移民問題でトランプ大統領の強硬姿勢を支持する人たちを活気づかせるだろう。専門職向けビザのせいで、海外の低賃金労働者が米国人労働者の職を奪っていると言うのだ──焦点：米国で専門職ビザの差し戻し急増、外国人採用に暗雲 https://t.co/KVPugFw1wj pic.twitter.com/EjJHeL7vkT
— ロイター.co.jp (@Reuters_co_jp) September 23, 2017
Có thể nói, không xét đến năng lực cá nhân của các du học sinh, visa hay tư cách lao động chính là cản trở lớn. Những công việc văn phòng ở Nhật đòi hỏi người nước ngoài phải vừa có kỹ năng vừa có tiếng Nhật giao tiếp, đây là điều mà nhiều du học sinh không đáp ứng được. Tuy nhiên, rất nhiều du học sinh mong muốn được ở lại Nhật làm công việc lao động phổ thông, như làm việc trong quán ăn, cửa hàng tiện lợi, nhà máy, công trình v.v. nhưng tư cách lao động phổ biến nhất mà hơn 90% du học sinh chuyển đổi được ( 技術・人文知識・国際業務) chỉ cho phép làm công việc văn phòng, nên thường các vị trí lao động phổ thông không được cấp phép.
特定技能ビザとは？ https://t.co/k2PxqD4aLI pic.twitter.com/c6YjPKCk9g
— Ican行政書士事務所 (@Ican67015627) May 2, 2019
Để giải quyết vướng mắc này, chính phủ đã ban hành tư cách lưu trú mới cho phép người nước ngoài làm việc trong nhiều ngành nghề, lĩnh vực yêu cầu số lượng lớn lao động phổ thông, tuy nhiên tư cách lưu trú này có một số hạn chế về thời hạn cư trú, và hiện tại các công ty hiểu và áp dụng tư cách lưu trú này không nhiều.
Vì vậy, chính phủ Nhật chắc chắn cần có thêm nhiều biện pháp khác trong tương lai, nếu không muốn thấy tình trạng “tréo quoe” như hiện tại: doanh nghiệp cần người, du học sinh muốn làm việc nhưng cả hai bên đều không được đáp ứng do tư cách lưu trú ở giữa cản trở.